De eerste grote droogmakerij van Noord-Holland
De namen van de Egmonder- en Bergermeer zijn nauw verbonden met de eerste grote droogmakerij in Noord-Holland. Maar de geschiedenis van het menselijk ingrijpen in deze meren gaat veel verder terug dan dat. ‘Watermanagement’ in Noord-Kennemerland is zeker al negen eeuwen oud. Historicus Frits David Zeiler weet er alles over te vertellen.
De geschiedenis van het terugwinnen van land op water in de Egmonder- en Bergermeer begint rond 1100, als monniken van Egmond aan de zuidzijde de Limmer Zanddijk aanleggen. Deze wordt een eeuw later gevolgd door de Kogendijk-Rekerdijk-Dijk aan de noordzijde tussen Bergen en Alkmaar. Vanaf dat moment is het ‘Mere’ in de trechtervormige strandvlakte een wereld op zichzelf en vormt zijn geschiedenis die van Holland in het klein. Allerlei kleinere aandijkingen en inpolderingen volgen. De karakteristieke randdijkjes als Hogedijk en Wiertdijkje verschijnen in het landschap. Er worden stelsels van duinrellen en sluisjes aangelegd. En misschien is zelfs de allereerste windgedreven poldermolen ter wereld in 1407 in de Egmondermeer gebouwd.
Goed boeren
Maar de meeste bekendheid ontlenen de Egmonder- en Bergermeer aan het feit dat zij model staan voor de eerste grotere droogmakerij van Noord-Holland, een schakel tussen de Achtermeer (1534) en de Beemster (1612). Het initiatief om in 1556 de circa 1200 hectare grote waterplas met zes windmolens droog te malen is voor die tijd een ongekend waagstuk. De organisatorische, technische en financiële problemen zijn aanzienlijk, en worden nog verergerd door het uitbreken van de oorlog en het beleg van Alkmaar in 1573. Toch ontstaat op den duur een gebied met welvarende boerenbedrijven, waar in de karakteristieke stolpboerderijen de veeteelt en kaasmakerij hoofdmiddel van bestaan worden. Ook in de randpolders tussen Bergen, Egmond, Heiloo en Alkmaar kan goed worden geboerd.
Aan het initiatief om de ongeveer 1200 hectare grote waterplas met zes windmolens droog te malen, zijn de namen verbonden van Lamoraal, graaf van Egmond en Hendrik van Brederode, heer van Bergen. De organisatorische, technische en financiële problemen waren aanzienlijk en werden nog verergerd door het uitbreken van de oorlog en het beleg van Alkmaar in 1573. Toch ontstond op den duur een gebied met welvarende boerenbedrijven.
Historicus Frits David Zeiler onderzoekt en publiceert met name op het gebied van de regionale geschiedenis van Noord-Holland. Hij gaat in deze lezing dieper in op alle uitdagingen en laat en passant zien dat watermanagement in Noord-Kennemerland nog veel ouder is dan deze droogmakerij.
Algemene info
De lezing op dinsdagavond 5 november begint om 20.00 uur in de Sociëteit aan het Varnebroek 31 te Alkmaar. Inloop is om 19.30 uur. Leden van de HVA hebben (natuurlijk) gratis toegang. Niet-leden van de HVA kunnen op de avond van de lezing bij de ingang van de zaal voor € 5.00 een kaartje kopen.
Komt u met de fiets naar de lezing? Stal uw fiets dan in de fietsenstalling van De Sociëteit (bereikbaar via hek in de Metiusstraat).
Team Lezingen HVA:
Cas Kruidenberg, Berend Berlijn en Henk de Kruik.